Jak wykonać ocenę (analizę) ryzyka dla maszyny?

W jaki sposób należy poprawnie przeprowadzić proces oceny ryzyka? Jak go dokumentować?

Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE zobowiązuje każdego producenta maszyn lub jego upoważnionego przedstawiciela do przeprowadzenia oceny ryzyka, które może dana maszyna stwarzać. Pomocne przy przeprowadzaniu oceny ryzyka są normy, które opisują ten proces. Najczęściej stosowana jest norma PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn – Ogólne zasady projektowania – Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka.
Maszyna musi być zaprojektowana i wykonana przy uwzględnieniu wyników oceny ryzyka. Ocena ryzyka ma za zadanie zmniejszenie ryzyka poprzez zastosowanie odpowiednich środków ochronnych dla operatora i osób postronnych. Bardzo ważne jest, aby zastosowanie środków ochronnych nie powodowało powstania nowego ryzyka.
Norma PN-EN ISO 12100:2012 dzieli ocenę ryzyka na następujące etapy:
-> Ustalenie funkcji maszyny
Ocenę powinno zacząć się od ustalenia funkcji maszyny biorąc pod uwagę:
- Opisanie przewidywanego i nieprzewidywanego ( to co może się zdarzyć gdy utraci się kontrolę nad maszyną, w przypadku awarii lub niedozwolonego zachowania) zastosowania maszyny.
- Warunki w jakich może pracować maszyna nie stwarzając zagrożeń (temperatura, obciążenie itp.)

-> Określenie zagrożeń
Następnym etapem jest wyszczególnienie zagrożeń jakie może powodować dana maszyna. Krok ten jest najważniejszy dla oceny ryzyka. Im więcej zagrożeń określimy, tym mniejsze prawdopodobieństwo że podczas użytkowania maszyny wystąpią nowe. Warto poddać analizie każde możliwe zagrożenie z uwzględnieniem zagrożeń: mechanicznych, elektrycznych, termicznych, powodowanych hałasem, drganiami, promieniowaniem, materiałami i substancjami występującymi w maszynie, itp. Bardzo ważne jest aby zostały przeanalizowane zagrożenia dla całej długości użytkowania maszyny.

-> Oszacowanie ryzyka
Po zidentyfikowaniu zagrożeń należy oszacować ryzyko np. na podstawie poniższej zależności.
Ryzyko = (szkodliwości zidentyfikowanego wcześniej ryzyka x prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka)

W przypadku szkodliwości „1” to brak obrażeń , a maksymalna przyjęta wartość oznacza śmierć a w prawdopodobieństwie „1” odpowiada ryzyku o praktycznie niemożliwym prawdopodobieństwie, a maksymalna wartość oznacza ryzyko o bardzo dużym prawdopodobieństwie (częściej niż jeden przypadek w ciągu miesiąca).

-> Określenie konieczności redukcji ryzyka
Określenie konieczności redukcji ryzyka powinno się przeprowadzać niezależnie dla każdego zidentyfikowanego zagrożenia. Na podstawie oszacowanego wcześniej ryzyka ustala się, czy potrzebne jest zastosowanie środków zapobiegawczych w maszynie lub dla operatora. Decyzję, czy ryzyko zostało dostatecznie zmniejszone, należy podejmować po zrealizowaniu każdego z trzech kroków zmniejszających ryzyko. Próg, który określa czy potrzebne są środki bezpieczeństwa ustala osoba przeprowadzająca ocenę ryzyka.

-> Dokumentacja
Dyrektywa 2006/42/WE mówi o tym, że dokumentacja oceny ryzyka ma być przechowywana u producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela i powinna zawierać:
- Dokładne dane maszyny,
- Wytyczne dotyczące maszyny (obciążenie maksymalne, itp.),
- Wszystkie zidentyfikowane zagrożenia,
- Wykorzystane dane i ich źródła (historie wypadków, itd.),
- Niepewność dotycząca wykorzystanych danych i jej wpływ na wynik oceny ryzyka,
- Opis zastosowanych środków ochronnych,
- Informacje o pozostałym ryzyku resztkowym,
- Każdy dokument opracowany podczas oceny ryzyka,
- Wynik oceny ryzyka.