OCENA RYZYKA DLA MASZYN WG DYREKTYWY 2006/42/WE - CZ. 1
Podczas projektowania maszyny projektant musi wziąć pod uwagę nie tylko wydajność maszyny, ale także bezpieczeństwo operatora oraz ludzi poruszających się w jej otoczeniu. Dyrektywa maszynowa 2006/42/WE zobowiązuje producentów maszyn i ich upoważnionych przedstawicieli do spełnienia wymagań zasadniczych i szczegółowych znajdujących się w normach zharmonizowanych dotyczących maszyn. Obowiązek przeprowadzenia oceny ryzyka maszyn wynika wprost z wymagań zasadniczych dyrektywy maszynowej 2006/42/WE. Przy aktualnym poziomie rozwoju technologicznego spełnienie można pogodzić wysoką wydajności maszyny z wysokim poziomem bezpieczeństwa operatora maszyny i osób postronnych.
Dyrektywa 2006/42/WE mówi m.in. o tym, że producent lub jego upoważniony przedstawiciel musi przeprowadzić proces oceny ryzyka dla maszyny. W procesie analizy i ewaluacji ryzyka można posłużyć się normą zharmonizowana z dyrektywą maszynową: PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn – Ogólne zasady projektowania – Ocena ryzyka i zmniejszanie ryzyka. Norma ta opisuje, sposób oszacowania i ewaluacji ryzyka w wyniku pracy przy maszynie oraz podaje ogólną strategię stosowania środków ochronnych do maszyn. Zgodnie z jej zapisami środki bezpieczeństwa powinny być uwzględnione zarówno przez projektanta na etapie projektowania i budowy maszyny, jak również przez jej użytkownika na etapie pracy z maszyną. Norma
Maszynę należy zaprojektować i wykonać przy uwzględnieniu wyników oceny ryzyka. Bez przeprowadzenia tego procesu niemożliwe jest nadanie na maszynę oznaczenia CE i legalne wprowadzenie jej do obrotu. Zgodnie z dyrektywą 2006/42/WE oraz z normą PN-EN ISO 12100:2012 zmniejszenie ryzyka powinno być zrealizowane w 3 krokach:
1. Rozwiązania konstrukcyjne bezpieczne same w sobie
Najważniejsze jest eliminowanie lub w najwyższym możliwym stopniu ograniczenie zagrożeń na etapie projektowania maszyny przez zaprojektowanie ich konstrukcji tak, aby były jak najbardziej bezpiecznie wewnętrznie (np. umiejscowienie niebezpiecznych części maszyny w niedostępnych miejscach).
2. Stosowanie technicznych środków ochronnych i/lub uzupełniających środków ochronnych
W przypadku, kiedy nie da się wyeliminować zagrożeń na etapie projektu, należy zastosować odpowiednie dodatkowe środki bezpieczeństwa (np. osłony, urządzenia ochronne, tłumienie drgań). Więcej na ten temat piszemy w artykułach: MINIMALNE WYMAGANIA DLA MASZYN OKREŚLONE W DYREKTYWIE 2009/104/WE, UKŁADY STEROWANIA I ZATRZYMANIA MASZYNY WEDŁUG DYREKTYWY 2009/104/WE, STATECZNOŚĆ MASZYNY I OCHRONA PRZED MATERIAŁAMI WYRZUCANYMI Z MASZYNY.
3. Informacje dotyczące użytkowania
W przypadku, gdy mimo zastosowania powyższych środków bezpieczeństwa maszyna nadal stwarza zagrożenie dla użytkownika (jest to tzw. ryzyko szczątkowe), to należy o tym dokładnie poinformować i ostrzec operatorów maszyny. Ostrzeżenia i informacje bezpieczeństwa powinny być umieszczone na maszynie i w instrukcji obsługi maszyny. Mogą one dotyczyć na przykład noszenia ochron indywidualnych przez operatora maszyny, sygnalizacji ostrzegawczej (dźwiękowej i optycznej). Informacje o zagrożeniach są umieszczane na maszynach najczęściej w formie piktogramów lub symboli. Do tej kategorii środków ochrony zaliczają się także ostrzeżenie zawarte w instrukcji obsługi, które zabraniają obsługi maszyn osobom poniżej 18 roku życia lub osobom bez odpowiednich kompetencji.
Przeprowadzenie oceny ryzyka dla maszyny jest w praktyce procesem długim i żmudnym. Musi on zostać wykonany przez osoby kompetentne, zajmujące się projektowaniem, budowaniem i użytkowaniem maszyny. Ponadto przepisy wymagają, żeby ocena ryzyka była aktualizowana w razie potrzeby. Konieczność aktualizacji może wynikać z odkrycia podczas użytkowania maszyny nowych zagrożeń, których nie udało się zidentyfikować podczas wcześniejszej analizy. Aktualizacji oceny ryzyka dokonuje się także po wystąpieniu wypadku spowodowanego pracą przy maszynie.
Podsumowanie
Proces określania zagrożeń związanych z pracą na maszynie oraz oceny ryzyka dla tych zagrożeń jest wymogiem prawnym wynikającym z dyrektywy maszynowej 2006/42/WE i koniecznym w celu nadania na maszynę oznaczenia CE. Dobrze prowadzona ocena ryzyka zwiększa bezpieczeństwo pracy operatorów maszyny oraz osób postronnych, które potencjalnie mogłyby ucierpieć w razie awarii maszyny. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka maszyn znajdują się w normie ISO 12100. Poszczególne etapy procesu oceny ryzyka, jakie powinien przejść producent podczas jej przeprowadzania, zostaną opisane już w następnym artykule.
